เมนู

‘‘ภูตปุพฺพํ , ภิกฺขเว, มูคปกฺโข นาม สตฺถา อโหสิ…เป.… อรเนมิ นาม สตฺถา อโหสิ…เป.… กุทฺทาลโก [กุทฺทาโล (สี. สฺยา.)] นาม สตฺถา อโหสิ…เป.… หตฺถิปาโล นาม สตฺถา อโหสิ…เป.… โชติปาโล นาม สตฺถา อโหสิ…เป.… อรโก นาม สตฺถา อโหสิ ติตฺถกโร กาเมสุ วีตราโค ฯ อรกสฺส โข ปน, ภิกฺขเว, สตฺถุโน อเนกานิ สาวกสตานิ อเหสุํฯ อรโก นาม สตฺถา สาวกานํ พฺรหฺมโลกสหพฺยตาย ธมฺมํ เทเสสิฯ เย โข ปน, ภิกฺขเว, อรกสฺส สตฺถุโน พฺรหฺมโลกสหพฺยตาย ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส จิตฺตานิ นปฺปสาเทสุํ, เต กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชิํสุฯ เย โข ปน, ภิกฺขเว, อรกสฺส สตฺถุโน พฺรหฺมโลกสหพฺยตาย ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส จิตฺตานิ ปสาเทสุํ, เต กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชิํสุฯ

‘‘ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, โย อิเม สตฺต สตฺถาเร ติตฺถกเร กาเมสุ วีตราเค อเนกสตปริวาเร สสาวกสงฺเฆ ปทุฏฺฐจิตฺโต อกฺโกเสยฺย ปริภาเสยฺย, พหุํ โส อปุญฺญํ ปสเวยฺยา’’ติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘โย, ภิกฺขเว, อิเม สตฺต สตฺถาเร ติตฺถกเร กาเมสุ วีตราเค อเนกสตปริวาเร สสาวกสงฺเฆ ปทุฏฺฐจิตฺโต อกฺโกเสยฺย ปริภาเสยฺย, พหุํ โส อปุญฺญํ ปสเวยฺยฯ โย เอกํ ทิฏฺฐิสมฺปนฺนํ ปุคฺคลํ ปทุฏฺฐจิตฺโต อกฺโกสติ ปริภาสติ, อยํ ตโต พหุตรํ อปุญฺญํ ปสวติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? นาหํ, ภิกฺขเว, อิโต พหิทฺธา เอวรูปิํ ขนฺติํ วทามิ ยถามํ สพฺรหฺมจารีสุ’’ฯ

‘‘ตสฺมาติห, ภิกฺขเว, เอวํ สิกฺขิตพฺพํ – ‘น โน สพฺรหฺมจารีสุ [น ตฺเวว อมฺหํ สพฺรหฺมจารีสุ (สฺยา.) องฺคุตฺตรนิกาเย อญฺญถา ทิสฺสติ] จิตฺตานิ ปทุฏฺฐานิ ภวิสฺสนฺตี’ติฯ เอวญฺหิ โว, ภิกฺขเว, สิกฺขิตพฺพ’’นฺติฯ นวมํฯ

10. อรกสุตฺตํ

[74] ‘‘ภูตปุพฺพํ, ภิกฺขเว, อรโก นาม สตฺถา อโหสิ ติตฺถกโร กาเมสุ วีตราโคฯ อรกสฺส โข ปน, ภิกฺขเว, สตฺถุโน อเนกานิ สาวกสตานิ อเหสุํฯ อรโก สตฺถา สาวกานํ เอวํ ธมฺมํ เทเสติ – อปฺปกํ, พฺราหฺมณ, ชีวิตํ มนุสฺสานํ ปริตฺตํ ลหุกํ [ลหุสํ (ฏีกา)] พหุทุกฺขํ พหุปายาสํ มนฺตายํ [มนฺตาย (สพฺพตฺถ) ฏีกา ปสฺสิตพฺพา] โพทฺธพฺพํ , กตฺตพฺพํ กุสลํ, จริตพฺพํ พฺรหฺมจริยํ, นตฺถิ ชาตสฺส อมรณํฯ

‘‘เสยฺยถาปิ , พฺราหฺมณ, ติณคฺเค อุสฺสาวพินฺทุ สูริเย อุคฺคจฺฉนฺเต ขิปฺปํเยว ปฏิวิคจฺฉติ, น จิรฏฺฐิติกํ โหติ; เอวเมวํ โข, พฺราหฺมณ, อุสฺสาวพินฺทูปมํ ชีวิตํ มนุสฺสานํ ปริตฺตํ ลหุกํ พหุทุกฺขํ พหุปายาสํ มนฺตายํ โพทฺธพฺพํ, กตฺตพฺพํ กุสลํ, จริตพฺพํ พฺรหฺมจริยํ, นตฺถิ ชาตสฺส อมรณํฯ

‘‘เสยฺยถาปิ, พฺราหฺมณ, ถุลฺลผุสิตเก เทเว วสฺสนฺเต อุทกพุพฺพุฬํ [อุทกปุปฺผุฬํ (ก.)] ขิปฺปํเยว ปฏิวิคจฺฉติ, น จิรฏฺฐิติกํ โหติ; เอวเมวํ โข, พฺราหฺมณ, อุทกพุพฺพุฬูปมํ ชีวิตํ มนุสฺสานํ ปริตฺตํ ลหุกํ พหุทุกฺขํ พหุปายาสํ มนฺตายํ โพทฺธพฺพํ, กตฺตพฺพํ กุสลํ, จริตพฺพํ พฺรหฺมจริยํ, นตฺถิ ชาตสฺส อมรณํฯ

‘‘เสยฺยถาปิ, พฺราหฺมณ, อุทเก ทณฺฑราชิ ขิปฺปํเยว ปฏิวิคจฺฉติ, น จิรฏฺฐิติกา โหติ; เอวเมวํ โข, พฺราหฺมณ, อุทเก ทณฺฑราชูปมํ ชีวิตํ มนุสฺสานํ ปริตฺตํ…เป.… นตฺถิ ชาตสฺส อมรณํฯ

‘‘เสยฺยถาปิ, พฺราหฺมณ, นที ปพฺพเตยฺยา ทูรงฺคมา สีฆโสตา หารหารินี, นตฺถิ โส ขโณ วา ลโย วา มุหุตฺโต วา ยํ สา [ยาย (ก.)] อาวตฺตติ [ถรติ (สี.), ธรติ (สฺยา.), อวติฏฺเฐยฺย (?)], อถ โข สา คจฺฉเตว วตฺตเตว สนฺทเตว; เอวเมวํ โข, พฺราหฺมณ, นทีปพฺพเตยฺยูปมํ ชีวิตํ มนุสฺสานํ ปริตฺตํ ลหุกํ…เป.… นตฺถิ ชาตสฺส อมรณํฯ

‘‘เสยฺยถาปิ, พฺราหฺมณ, พลวา ปุริโส ชิวฺหคฺเค เขฬปิณฺฑํ สํยูหิตฺวา อกสิเรเนว วเมยฺย [ปตาเปยฺย (ก.)]; เอวเมวํ โข, พฺราหฺมณ, เขฬปิณฺฑูปมํ ชีวิตํ มนุสฺสานํ ปริตฺตํ…เป.… นตฺถิ ชาตสฺส อมรณํฯ

‘‘เสยฺยถาปิ, พฺราหฺมณ, ทิวสํสนฺตตฺเต อโยกฏาเห มํสเปสิ [มํสเปสี (สี. สฺยา.)] ปกฺขิตฺตา ขิปฺปํเยว ปฏิวิคจฺฉติ, น จิรฏฺฐิติกา โหติ; เอวเมวํ โข, พฺราหฺมณ, มํสเปสูปมํ ชีวิตํ มนุสฺสานํ ปริตฺตํ…เป.… นตฺถิ ชาตสฺส อมรณํฯ

‘‘เสยฺยถาปิ, พฺราหฺมณ, คาวี วชฺฌา อาฆาตนํ นียมานา ยํ ยเทว ปาทํ อุทฺธรติ, สนฺติเกว โหติ วธสฺส สนฺติเกว มรณสฺส; เอวเมวํ โข, พฺราหฺมณ, โควชฺฌูปมํ [คาวีวชฺฌูปมํ (สี. สฺยา.)] ชีวิตํ มนุสฺสานํ ปริตฺตํ ลหุกํ พหุทุกฺขํ พหุปายาสํ มนฺตายํ โพทฺธพฺพํ, กตฺตพฺพํ กุสลํ, จริตพฺพํ พฺรหฺมจริยํ, นตฺถิ ชาตสฺส อมรณ’’นฺติฯ

‘‘เตน โข ปน, ภิกฺขเว, สมเยน มนุสฺสานํ สฏฺฐิวสฺสสหสฺสานิ อายุปฺปมาณํ อโหสิ, ปญฺจวสฺสสติกา กุมาริกา อลํปเตยฺยา อโหสิฯ เตน โข ปน, ภิกฺขเว, สมเยน มนุสฺสานํ ฉเฬว อาพาธา อเหสุํ – สีตํ, อุณฺหํ, ชิฆจฺฉา, ปิปาสา, อุจฺจาโร, ปสฺสาโวฯ โส หิ นาม, ภิกฺขเว, อรโก สตฺถา เอวํ ทีฆายุเกสุ มนุสฺเสสุ เอวํ จิรฏฺฐิติเกสุ เอวํ อปฺปาพาเธสุ สาวกานํ เอวํ ธมฺมํ เทเสสฺสติ – ‘อปฺปกํ, พฺราหฺมณ, ชีวิตํ มนุสฺสานํ ปริตฺตํ ลหุกํ พหุทุกฺขํ พหุปายาสํ มนฺตายํ โพทฺธพฺพํ, กตฺตพฺพํ กุสลํ, จริตพฺพํ พฺรหฺมจริยํ, นตฺถิ ชาตสฺส อมรณ’’’นฺติฯ

‘‘เอตรหิ ตํ, ภิกฺขเว, สมฺมา วทมาโน วเทยฺย – ‘อปฺปกํ ชีวิตํ มนุสฺสานํ ปริตฺตํ ลหุกํ พหุทุกฺขํ พหุปายาสํ มนฺตายํ โพทฺธพฺพํ, กตฺตพฺพํ กุสลํ, จริตพฺพํ พฺรหฺมจริยํ, นตฺถิ ชาตสฺส อมรณ’นฺติฯ เอตรหิ, ภิกฺขเว , โย จิรํ ชีวติ โส วสฺสสตํ อปฺปํ วา ภิยฺโยฯ วสฺสสตํ โข ปน, ภิกฺขเว, ชีวนฺโต ตีณิเยว อุตุสตานิ ชีวติ – อุตุสตํ เหมนฺตานํ, อุตุสตํ คิมฺหานํ, อุตุสตํ วสฺสานํฯ ตีณิ โข ปน, ภิกฺขเว, อุตุสตานิ ชีวนฺโต ทฺวาทส [ทฺวาทสํ (สี. ก.)] เยว มาสสตานิ ชีวติ – จตฺตาริ มาสสตานิ เหมนฺตานํ , จตฺตาริ มาสสตานิ คิมฺหานํ, จตฺตาริ มาสสตานิ วสฺสานํฯ ทฺวาทส โข ปน, ภิกฺขเว, มาสสตานิ ชีวนฺโต จตุวีสติเยว อทฺธมาสสตานิ ชีวติ – อฏฺฐทฺธมาสสตานิ เหมนฺตานํ, อฏฺฐทฺธมาสสตานิ คิมฺหานํ, อฏฺฐทฺธมาสสตานิ วสฺสานํฯ จตุวีสติ โข ปน, ภิกฺขเว, อทฺธมาสสตานิ ชีวนฺโต ฉตฺติํสํเยว รตฺติสหสฺสานิ ชีวติ – ทฺวาทส รตฺติสหสฺสานิ เหมนฺตานํ, ทฺวาทส รตฺติสหสฺสานิ คิมฺหานํ, ทฺวาทส รตฺติสหสฺสานิ วสฺสานํฯ ฉตฺติํสํ โข ปน, ภิกฺขเว, รตฺติสหสฺสานิ ชีวนฺโต ทฺเวสตฺตติเยว [ทฺเวสตฺตติญฺเญว (สฺยา.), ทฺเวสตฺตติญฺเจว (ก.)] ภตฺตสหสฺสานิ ภุญฺชติ – จตุวีสติ ภตฺตสหสฺสานิ เหมนฺตานํ, จตุวีสติ ภตฺตสหสฺสานิ คิมฺหานํ, จตุวีสติ ภตฺตสหสฺสานิ วสฺสานํ สทฺธิํ มาตุถญฺญาย สทฺธิํ ภตฺตนฺตราเยนฯ

‘‘ตตฺริเม ภตฺตนฺตรายา กปิมิทฺโธปิ ภตฺตํ น ภุญฺชติ, ทุกฺขิโตปิ ภตฺตํ น ภุญฺชติ, พฺยาธิโตปิ ภตฺตํ น ภุญฺชติ, อุโปสถิโกปิ ภตฺตํ น ภุญฺชติ , อลาภเกนปิ ภตฺตํ น ภุญฺชติฯ อิติ โข, ภิกฺขเว, มยา วสฺสสตายุกสฺส มนุสฺสสฺส อายุปิ สงฺขาโต [สงฺขาตํ (?)], อายุปฺปมาณมฺปิ สงฺขาตํ, อุตูปิ สงฺขาตา, สํวจฺฉราปิ สงฺขาตา, มาสาปิ สงฺขาตา, อทฺธมาสาปิ สงฺขาตา, รตฺติปิ สงฺขาตา, ทิวาปิ สงฺขาตา, ภตฺตาปิ สงฺขาตา, ภตฺตนฺตรายาปิ สงฺขาตาฯ ยํ, ภิกฺขเว, สตฺถารา กรณียํ สาวกานํ หิเตสินา อนุกมฺปเกน อนุกมฺปํ อุปาทาย; กตํ โว ตํ มยา เอตานิ, ภิกฺขเว, รุกฺขมูลานิ เอตานิ สุญฺญาคารานิฯ ฌายถ, ภิกฺขเว, มา ปมาทตฺถ; มา ปจฺฉา วิปฺปฏิสาริโน อหุวตฺถฯ อยํ โว อมฺหากํ อนุสาสนี’’ติฯ ทสมํฯ

มหาวคฺโค สตฺตโมฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

หิรีสูริยํ อุปมา, ธมฺมญฺญู ปาริฉตฺตกํ;

สกฺกจฺจํ ภาวนา อคฺคิ, สุเนตฺตอรเกน จาติฯ

8. วินยวคฺโค

1. ปฐมวินยธรสุตฺตํ

[75] [ปริ. 327] ‘‘สตฺตหิ , ภิกฺขเว, ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ วินยธโร โหติฯ กตเมหิ สตฺตหิ? อาปตฺติํ ชานาติ, อนาปตฺติํ ชานาติ, ลหุกํ อาปตฺติํ ชานาติ, ครุกํ อาปตฺติํ ชานาติ, สีลวา โหติ ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต วิหรติ อาจารโคจรสมฺปนฺโน อณุมตฺเตสุ วชฺเชสุ ภยทสฺสาวี สมาทาย สิกฺขติ สิกฺขาปเทสุ, จตุนฺนํ ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ นิกามลาภี โหติ อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี, อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, สตฺตหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ วินยธโร โหตี’’ติฯ ปฐมํฯ